Czytanie u dzieci słabowidzących z aniridią

Dzieci z zaburzeniami w rozwoju widzenia ciągle doskonalą swoje funkcje wzro­kowe. Niestety, odbywa się to w niż u dzieci widzących prawidłowo.  Tempo rozwoju i doskonalenia widzenia w przypadku słabowzroczności jest różne i zależy od wielu czynników.

Dzieci słabowidzące wymagają stworzenia odpowiednich warunków, sprzyjających rozwojowi percepcji wzrokowej. Konieczna jest stymulacja i nauka widzenia poprzez stosowanie odpowiedniej rehabilitacji wzroku. Charakterystyczne dla dzieci słabowidzących jest to, że poszcze­gólne fazy rozwojowe mogą się pojawiać w różnych momentach jego życia, przeważnie niezgodnie z wiekiem kalendarzowym dziecka. Zdarza się często, że mimo intensywnej pracy i dużego wkładu pracy w rehabilitację wzroku, percepcja wzrokowa pozostaje na stosunkowo niskim poziomie.

Istnieje wiele schorzeń układu wzrokowego, np. aniridia, jaskra, zaćma, zwyrodnie­nie plamki żółtej, retinopatia wcześniacza. Schorzenia te mogą powodować liczne następstwa funkcjonalne: ograniczenie w polu widzenia, ograniczenie ostrości, światłowstręt i olśnienia, zaburzenia widzenia zmierzchowego, zniekształcenia obrazów, zmienną zdol­ność widzenia, zaburzoną adaptację do różnych warunków oświetleniowych, nierozróżnianie barw, zaburzoną akomodację, zmęczenie, ból, stres, oczopląs, łzawienie, dwojenie oraz zaburzenia widzenia przestrzennego.

Słabowidzące dzieci są grupą bardzo zróżnicowaną pod względem występowa­nia następstw funkcjonalnych i w związku z tym mogą one doświadczać róż­nych trudności związanych z percepcją przedmiotów i przestrzeni. Generalnie jednak spostrzeżenia ich są inne niż dzieci bez dysfunkcji widzenia i charak­teryzują się licznymi nieprawidłowościami. Celowe i skuteczne spostrzeganie wzrokowe zajmuje im też więcej czasu, co wydaje się szczególnie ważne dla dzieci w wieku szkolnym.

Dzieci, u których procesy percepcji wzrokowej są słabiej rozwinięte - słabowidzące, napotykają znaczne trudności w odróż­nianiu poszczególnych liter. Można wyróżnić kilka grup błędów:

• mylenie liter nieznacznie różniących się strukturą graficzną (a – o, n – r, u – y, u – w, m – n, l – ł – t), ogromną trudność mogą stanowić także podobne do siebie znaki diakrytyczne (ź – ż);
• mylenie liter rzadziej używanych (H – f – F, Ł – F);
• mylenie liter o podobnych kształtach, lecz odmiennym położeniu w sto­sunku do osi poziomej (d – p, u – n) lub pionowej (b – d);
• przestawianie kolejności liter lub sylab w odczytywanych słowach oraz w zmienianie kolejności słów w zdaniu;
• opuszczanie liter w środku lub na końcu wyrazu;
• nieróżnicowanie dużych i małych liter.

 Ze względu na sposób czytania teksu, dzieci i inne osoby słabowidzące można podzielić na kilka grup:

• czytające standardowy tekst;
• czytające standardowy tekst z użyciem pomocy optycznych;
• czytające powiększony tekst;
• czytające powiększony tekst z użyciem pomocy optycznych;
• czytające duży tekst.

Do której grupy zaliczy się nasze dziecko, w dużej mierze zależeć będzie od indywidualnych predyspozycji oraz schorzenia.

Ogólnie rzecz biorąc, trudności w czytaniu osób słabowidzących będą występowały we wzrokowym, pobieżnym przejrzeniu tekstu, rozróżnianiu subtelnych różnic pomiędzy kolorami i wzorami użytymi w rysunkach, przenoszeniu wzroku pomiędzy elementami graficznymi i tekstem, przenoszeniu wzroku pomiędzy broszurami a kartami odpowiedzi w testach, wzrokowym ogarnianiu całego elementu graficznego, przenoszeniu wzroku z jednej linii tekstu do kolejnej oraz interpretowaniu elementów graficznych - zwłaszcza grup rysunków.

Poza wskazanymi trudnościami, osoby słabowidzące mają również kłopoty w utrzymaniu tempa czytania na poziomie przeciętnym dla osób prawidłowo widzących.

Szczegółowe zasady adaptacji materiałów dydaktycznych do potrzeb osób słabowidzących znajdują się na stronie ABC edukacji włączającej.